De komende tijd zullen de eerste Akkerdistels op het Voedselbos van Elderveld verschijnen.
Op https://www.floravannederland.nl/planten/akkerdistel is een filmpje te bekijken dat deze plant duidelijk omschrijft. De plant heeft
- stekelige bladeren
- een recht omhoog schietende steel met schuin omhoog wijzende vertakkingen
- de relatief gladde, gegroefde stelen
- de bloemhoofdjes staan allemaal min of meer op gelijke (30 tot 180 cm) hoogte als ze in bloei komen.
Akkerdistels vormen in het eerste jaar een rozet, en het jaar daarop gaan ze de lucht in. Het wortelstelsel kan op een diepte van 20 cm in de bodem lange uitlopers vormen in alle richtingen, die zich vertakken en op diverse plekken in de diepte groeien de wortels verticaal tot meer dan twee meter diepte. Op verschillende plaatsen ontstaan dan uit dit wortelstelsel omhoogschietende stengels.
Na verloop van tijd kan je groepjes met andersoortige bloemen herkennen, omdat de Akkerdistel (vrijwel) tweehuizig is en klonen uit hetzelfde wortelstelsel allemaal hoofdjes met bloemen hebben die eenslachtig vrouwelijk zijn, of merendeels eenslachtig mannelijk. (1,5 x groter)
Weetje: In de hoofdjes van de mannelijke planten vind je een enkele keer ook bloemetjes met een stempel en vruchtbeginsel dat dan na bevruchting een nootje kan opleveren. Dit heet gynodioecie.
De vrouwelijke hoofdjes ruiken naar vanille waarmee insecten worden aangetrokken. De zaadjes worden door de wind ver verspreid door hun pluis. Een Akkerdistel groeit overal waar de zon schijnt, en de bodem (te) rijk is aan stikstof en fosfor. De soort bloeit van juni tot september en produceert rond de 1600 tot 8400 zaden per plant die zich vanaf augustus verspreiden. Afhankelijk van de wind dalen ze 20-40 (soms 50) meter verderop neer.
Soms ontkiemt het zaad al in de herfst, maar het meeste zaad (60%) ontkiemt tussen februari en mei van het jaar erop, maar zaailingen kunnen nog vier jaar later opkomen. Het zaad kan zelfs tot 20 jaar overleven in de bodem!
Wettelijk is er een verplichting om een strook van dertig meter vrij te houden van Akkerdistel waar het perceel grenst aan landbouwgrond. Hoewel de Akkerdistel dus een waardevolle plant is voor insecten, is het ook een grote concurrent van voedselgewassen (en tuinen van aanwonenden) en zodoende ontkomt het Voedselbos er niet aan om de verspreiding in te perken. Het doel van de bestrijding is om gericht de top (bloemen en zaden) te vernietigen, de wortel uit te putten en de concurrentie van anders soorten te vergroten.
- Akkerdistel kan niet goed tegen schaduw. Door de groei van andere planten te stimuleren, zal dat de ontkieming en ontwikkeling van de Akkerdistel tegengaan. Dit kan de productie met een factor 10 verminderen.
- Hierbij kun je kiezen voor soorten die ook zelf weer van nature verdwijnen zoals gras/klavermengsels (groenbemesters) en winterrogge of Italiaans raaigras.
- Veelvuldig vlak voor de bloei en zaadzetting maaien en afvoeren om de plant uit te putten
- De biomassa neemt lineair af met het aantal maaibeurten.
- De plant uittrekken met wortel en al, is een prima bestrijdingsmethode, maar dan wordt ook de kwaliteit van de akkerdistel om breed en diep te wortelen te niet gedaan terwijl dat juist zou kunnen helpen om de verslempte bodem te dooraderen.
Gemiddeld duurt het enkele jaren voordat akkerdistels volledig zijn uitgeroeid. Het is belangrijk om geduld te hebben en de planten regelmatig te blijven bestrijden om te voorkomen dat ze terugkeren.
Het goede nieuws: De Akkerdistel is eetbaar!
Jonge Distel (verzameld tussen maart en mei) wordt op verschillende sites aangeprezen, zowel rauw als bewerkt te eten mits de stekelige delen verwijderd worden. De smaak van de jonge bladeren is ingetogen, oudere en puntige bladeren zijn bitter en oneetbaar.
- Wortel, rauw of gekookt: Neem eerstejaarsplanten. Wortels van oudere planten zijn draderig en stug.
- Jonge stengel (voor de bloei) is sappig. Als je al de prikkende bladeren verwijdert schiet er een sappig, mals deeltje over dat je kan klaarmaken als een asperge, maar ook rauw eetbaar is. Strip wel de buitenste vezelachtige laag eraf.
De smaak wordt omschreven als nootachtig, rauw zou het lijken op selderij. Fermenteren is ook mogelijk. Of op zuur zetten, zoals je doet met augurken. Of kook ze net als rabarber, ze zijn snel gaar.
- De jonge, nog doornloze blaadjes kunnen als bladsalade worden bereid.
Of stomen en koken, als spinazie. Het hoge eiwitgehalte zorgt voor een langdurige verzadiging.
- Bloemhoofdjes (rijp en onrijp) smaken zoet en kunnen rauw of gekookt gegeten worden.
Een siroop afgekookt uit in suikerwater met citroen geweekte bloemhoofdjes. Let wel dat je het groen er dan wel afhaalt. Hier zitten bitterstoffen in.
De bloemhoofdjes worden als een zeldzame delicatesse beschouwd.
- Van alle delen van de Akkerdistel kan een thee worden getrokken.
Op vrijdagmiddag 14 maart gaan we weer bomen, struiken en kruidenplanten aanplanten in Voedselbos Elderveld. We doen dit om samen een leuke middag te hebben en met elkaar te zorgen dat we iets doen aan de biodiversiteit en dat we straks ook zelf wat lekkers kunnen oogsten. Er staan al bessenstruiken en aardbeienplanten, die voor de eerste keer vruchten gaan geven. Daar zullen de vogels, muizen, insecten en andere kruipende en vliegende liefhebbers al van smullen! Wie weet laten ze iets voor ons achter en kunnen we ook proeven van deze lekkernijen. We zorgen ervoor dat er in elk geval koffie en thee is, met iets lekkers. Dit jaar zullen we nog geen thee uit ons eigen voedselbos kunnen drinken, maar als we genoeg aanplanten, dan kan dat zeker volgend jaar!
Na jaren van voorbereiding gaat de aanleg van het voedselbos Elderveld van start. Op 7 oktober a.s. zal wethouder Marco van der Wel om 12:30 uur de eerste boom planten op de voormalige akker achter de Stoeterij aan de Elderhofseweg 28. Wij nodigen iedereen uit hiervan getuige te zijn.
De Initiatiefgroep, bestaande uit tien mensen, heeft veel tijd gestoken in de voorbereiding. Er is binnen de club deskundigheid op het gebied van ecologie, groenten en fruit en tuinaanleg. Maar een voedselbos kent eigen uitgangspunten, dynamiek en werkwijzen. In het voedselbos vormt de bodem, en alles wat daar in en op groeit én wat er vliegt en kruipt een samenwerkend systeem. Het leidt op den duur tot een geheel van alles dat in een bos groeit en eetbaar is zoals vruchten, noten en groenten, maar nauwelijks ingrepen van de mensen vergt. En dat zonder (kunst)mest of verdelgingsmiddelen.
Er is vanaf het begin een uitstekende samenwerking geweest met de mensen binnen de gemeente die verantwoordelijk zijn voor stadslandbouw en stedelijk groen. Ook het Waterschap Rivierenland heeft een bijdrage geleverd, door het veld op te hogen met zo’n 15cm gecertificeerd vruchtbaar slib.
Concreet zijn de volgende belangrijke stappen nu gezet; de Stichting Voedselbos Elderveld (ANBI) is opgericht. Er is een ontwerp gemaakt voor het gehele terrein, en dat alles in goed overleg met de aanwonenden. Er is een bruikleenovereenkomst gesloten met de gemeente, en er zijn overeenkomsten met de partners op het veld*). Er hebben zich sponsoren gemeld en subsidies zijn aangevraagd en gehonoreerd. Een overzicht van de weldoeners is te vinden op de website. Er is voldoende geld om met de aanleg te beginnen.
De laatste drempel alvorens te kunnen starten was het verplichte archeologisch onderzoek dat moest uitwijzen of er onder de akker romeinse resten zouden zijn. Dat was niet het geval, dus kon er worden begonnen met investeren in de infrastructuur. Er is een toegangspoort aan de westzijde van het terrein aangelegd en in het midden van de voormalige akker is de paddenpoel uitgegraven.
In het najaar wordt begonnen met het aanplanten van vlechtheggen en struweelhagen. Er wordt een begin gemaakt met de aanleg van het bos én er worden de voorlopige gras(wandel)paden voorbereid. Werk aan de winkel.
Voor dit alles nodigen we vrijwilligers uit om mee te helpen deze mooie plek in onze wijk Elderveld vorm te geven.
*) Er is voor gekozen om ook andere groene initiatieven een plaats te bieden. Marcel van Silfhout van Graangeluk.nl zal op een deel van de akker oude granen gaan zaaien. Er komt een Botanische Eettuin waar bijzondere bomen, struiken en bloemen worden gekweekt die eetbaar en/of geneeskrachtig zijn, of bruikbaar zijn door hun kleurstoffen. En er is plaats ingeruimd voor schoolmoestuinen. Het hele gebied zal dus voor jong en oud van grote educatieve waarde zijn.
Namens het bestuur Stichting Voedselbos Elderveld
Op 11 juli werd in de Gaanderij een avond georganiseerd voor de vrijwilligers die zich tot nu toe hebben aangemeld. Overigens zijn de leden van de initiatiefgroep natuurlijk ook allemaal vrijwilliger. Het werd een inspirerende avond waarbij veel kennis werd gedeeld en waar we ook met elkaar kennis maakten. Het ging natuurlijk over voedselbossen, maar ook over de klussen die er op ons afkomen. Vooral gedurende de eerste jaren van de aanleg en het planten. Ook de samenwerking met de hogeschool Hall Larenstein en de plannen met de Arnhemse koffiebrander Peeze kwamen aan de orde. Fijn dat het team van actieve mensen groeit, al zoeken we nog steeds meer mensen uit Elderveld die mee willen doen.
Er is inmiddels al heel wat gebeurd in de voorbereiding. De basis van het Voedselbos Elderveld is de bodem. De akker van de voormalige boer Schouten, achter de Stoeterij, bestond uit een goed bewerkbare, maar dunne bovenlaag met daaronder grijze klei. Dankzij een goede samenwerking met het waterschap Rivierenland is er afgelopen winter 10.000 kuub slib opgebracht. Het slib bevat geen schadelijke stoffen, dat is gecontroleerd, maar wel veel organisch materiaal. Goede grond dus!
Door de extreem natte winter duurde het nogal lang voor er landbouwmachines de akker op konden. Pas eind juni kon de nieuwe bovenlaag worden gemengd met de bodem van de oude akker. Tussendoor maakte leden van de Stichting Voedselbos en vrijwilligers van de gelegenheid gebruik om vuilnis van de akker te halen. Met het slib uit de sloot kwamen namelijk allerlei zaken mee, die men zoal in de sloten van Arnhem Zuid had gedumpt. Veel plastic, blikjes, flesjes, fietsbanden, lokvisjes en een portefeuille met alle belangrijke cards er nog in, maar zonder geld.
Begin juli zijn op de akker ook de archeologische boringen uitgevoerd. Na analyse van de resultaten is gebleken dat er geen romeinse resten zijn aangetroffen. Door deze uitkomst hebben we nu formeel het recht om op de akker aan het werk te gaan. Dat is na jaren voorbereiding een bijzondere gebeurtenis!
Inmiddels is de toegangspoort aan de westkant aangelegd. Eind augustus wordt een paddenpoel gegraven midden in het toekomstig voedselbos en worden de duikers langs het fietspad van de Elderhofseweg verwijderd. Daarna, in het najaar, gaan we zaaien en hagen planten. Bovendien gaat dan alsnog feestelijk de eerste boom de grond in. Daarover later meer.
Mocht je interesse hebben om mee te doen met de opbouw van het voedselbos, kijk dan op www.voedselbos-elderveld.nl en stuur een mail naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
ELDERVELD - Met een grote opkomst en stralend weer werd op zaterdag 7 oktober een belangrijke mijlpaal bereikt in Elderveld: de allereerste boom van het Voedselbos Elderveld vond zijn plek op de voormalige akker aan de Elderhofseweg. Het weer was perfect, er waren gelukkig geen regenlaarzen nodig! De gebeurtenis trok veel belangstellenden, die zich verzamelden om getuige te zijn van dit bijzondere moment.
De dag begon met inspirerende toespraken, waarbij de initiatiefnemers hun diepe waardering uitspraken voor de gemeenteambtenaren die verantwoordelijk zijn voor stadslandbouw en groenvoorzieningen in de stad Arnhem. Ook werden de sponsoren, donoren en vrijwilligers hartelijk bedankt voor hun geweldige bijdrage aan dit groene project.
Wethouder Van der Wel benadrukte het belang van landbouw midden in Elderveld en hoe het Voedselbos een plek wordt waar mensen (én vogels) van alle leeftijden kunnen genieten van onbespoten groenten, fruit en noten.
Vervolgens grepen de wethouder en Storm (3 jaar), de kleinzoon van één van de initiatiefnemers, samen een schop om symbolisch aarde te scheppen bij de pas geplante walnotenboom, die centraal op het terrein staat. De ceremonie eindigde met een toast met natuurlijke bubbels, waarmee het feestelijke moment werd bezegeld.
Na de ceremonie begaven de aanwezigen zich op een rondleiding om enkele hoogtepunten van het terrein te verkennen. De route voerde langs de akker waar GraanGeluk.nl, onder leiding van Marcel van Silfhout, oude granen zal laten groeien op een halve hectare grond. Vervolgens leidde de weg door het toekomstige Voedselbos naar de noordelijk gelegen vogelweide en bloemenweide. Daarna ging het in zuidelijke richting naar de plek die is bestemd voor een groot aantal schoolmoestuinen, die onder leiding van de gemeente worden aangelegd. De rondleiding eindigde op de locatie waar een Botanische Eettuin zal worden gerealiseerd.
Ter afsluiting van deze speciale dag werden de eerste zaden op de bloemenweide gezaaid door een enthousiaste groep vrijwilligers. Samen met de bewoners van Elderveld kijken de initiatiefnemers nu vol verwachting uit naar de eerste groene knoppen die zullen verschijnen in dit prachtige Voedselbos Elderveld. Een nieuw tijdperk van duurzaamheid en gezondheid is aangebroken in dit deel van onze stad.